به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «تحفه جعفریه (رساله‌ای در قصاص و دیات)» اثر آیت الله شیخ محمدجعفر کلباسی اشتری با تحقیق مرتضی احمدی شاهپورآبادی و تحت اشراف علمی شیخ احمد کلباسی اشتری در ۳۴۴ صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید.
با ندای عدالت خواهی مردم و تشکیل عدالت خانه‌ها در شهرهای ایران، ضرورت تدوین قوانین حدود قصاص و دیات برای صدور حکم توسط حاکمان عدلیه احساس می‌شد. آیت الله حاج شیخ محمد جعفر کلباسی (متوفی ۱۲۹۲ ق) به امر پدر بزرگوارش علامه حاج محمد ابراهیم کلباسی اشتری (کرباسی) ابتدا مختصری در قانون قصاص و دیات به زبان فارسی نگاشت و بعد با استناد به ادله شرعیه و اقوال فقها آن را تکمیل کرد و نام آن رساله را «تحفه جعفریه» قرار داد و سالیانی در محاکم قضائی مورد استفاده حکام عدالت خانه‌ها قرار گرفت. سپس مؤلف برای محققین حوزه‌های علمیه کتاب «نورالعیون فی احکام الحدود والقصاص» را به زبان عربی در فقه استدلالی نگاشت.
ساختار اثر
این کتاب در شش بخش تألیف شده است؛ بخش اول در بیان «مقدار دیه کشتن آدمی» است که مشتمل بر هشت فصل بوده و عناوین فصول آن عبارتند از: اقسام قتل، دیه مرد مسلمان آزاد، دیه زن آزاد مسلمه، دیه یهود و نصارا و مجوس، دیه ولد الزنا، دیه غلام و کنیز، حکم ذمی که مسلمانی را بکشد و مواردی که در قتل عمد تنها دادن دیه واجب است و قصاص واجب نیست.
بخش دوم از کتاب حاضر در بیان چیزهایی است که موجب دیه می‌شود و شامل سه فصل است؛ فصل اول از بخش دوم به بررسی چیزهایی که موجب دیه می‌شود به واسطه مباشرت یا جنایت پرداخته، فصل دوم در بیان چیزهایی است که موجب دیه می‌شود به واسطه سببیت و فصل سوم چیزهایی که سبب دیه می‌شود به جهت جمع شدن چند سبب را مورد تأکید قرار داده است.
بخش سوم از کتاب مذکور با عنوان در بیان حکم جنایات واقع شده بر اطراف و جوارح آدمی مشتمل بر ۲۸ فصل است که اهم این فصول عبارتند از دیه موی ابرو، دیه چشم، دیه دندان‌ها، دیه دو استخوان دو طرف روی و….
نویسنده در بخش چهارم با عنوان «دیه جنایت بر منافع»، به بررسی دیه برطرف کردن عقل، دیه برطرف شدن بینایی چشم و دیه برطرف شدن قوه شامه پرداخته و دیه برطرف شدن صدا، دیه انزال نشدن منی و دیه سلس البول شدن را مورد تأکید قرار داده است.
«دیه جراحت‌ها و زخم‌ها» عنوان بخش پنجم از کتاب حاضر است که در آن اقسام شجاج، مواردی از شجاج که قصاص جایز نمی‌باشد و حکم باقی احکام شجاج تبیین شده و دیه جائفه، دیه جراحت نافذه و حکم شل شدن عضوی از اعضا به رشته تحریر درآمده است.
ششمین و آخرین بخش از این کتاب با عنوان در لواحق است به بیان شرایط قصاص جنایاتی که به کشتن نرسیده، موارد پاره‌ای دیگر از احکام و دیه جنین قبل از ولوج روح در آن پرداخته، دیه حمل مملوک، کشتن زن حامله و مردن حمل به این سبب و دیه جراحت اعضای جنین را بررسی کرده، دیه قطع کردن سر میت، حکم جنایت بر حیوانات حلال گوشت و تعیین عاقله و کسانی که باید دیه خطا را بدهند را شرح داده و مقدار دیه‌ای که عاقله متحمل آن می‌شود و حکم آنکه هرگاه کسی فرزند خود را بکشد را به نگارش درآورده است.
خاتمه این اثر در بیان «کفاره اقسام قتل» است که طی سه فصل به بیان کفاره قتل عمد، کفاره قتل خطا و شبه عمد و حکم کفاره در صورتی که چند نفر در قتل شریک باشند، می‌پردازد.
نظر شما